Jest chroniony ustawą o ochronie przyrody, konwencjami: Bońską, Berneńską i Ramsarską, jest też wymieniony w tzw. Dyrektywie Ptasiej Unii Europejskiej.

Bocian licznie zamieszkuje: Hiszpanię (ponad 30 tys. par),
                                        Ukrainę (ok. 20 tys.),
                                        Białoruś (ponad 20 tys.)
                                        Litwę (około 13 tys.).

W Polsce mieszka około 40 tysięcy par bocianów (liczba par lęgowych spadła z 52 tys. w roku 2004 do 40 tys. w roku 2007), czyli 1/5 całej bocianiej populacji na świecie, co czyni nas odpowiedzialnymi za ich los. Tym bardziej, że w ciągu ostatnich lat liczebność tego gatunku spada! 

Niestety liczba zamieszkałych bocianich gniazd zmniejsza się z roku na rok. Przyczynami tego niepokojącego zjawiska są takie działania człowieka jak: zabudowa terenu, osuszanie mokradeł oraz wzrost stosowania  chemicznych środków ochrony roślin w rolnictwie.

31 maja obchodzony jest przez miłośników przyrody w Polsce i na świecie jako Dzień Bociana Białego.

Bocian biały to ptak powszechnie znany i lubiany, symbol polskiej przyrody. Często pojawia się w wierzeniach ludowych, przysłowiach i powiedzeniach.. Utożsamiany jest ze szczęściem i narodzinami. To także jeden z zwiastunów wiosny. 

Dzień 31 maja został ustanowiony przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „ pro Natura" w roku 2003 Ogólnopolskim Dniem Bociana. PTPP ma na celu zwrócenie uwagi na  bociana białego w polskiej kulturze oraz na potrzebę ochrony bocianów i  ich siedlisk.
Z tej okazji odbywają się wystawy, spotkania, festyny, prelekcje, podczas których mówi się o zagrożenia i potrzebę ochrony tych ptaków oraz terenów, na których przebywają. Właśnie tam występuje wiele cennych gatunków zwierząt i roślin, często rzadkich i coraz bardziej zagrożonych. Duże znaczenie dla utrzymania populacji bocianów, a wraz z nimi wielu innych gatunków, mają rozlewiska, mokradła i łąki w dolinach rzek.

Bocian biały (Ciconia ciconia) należy do rzędu brodzących i rodziny bocianowatych obejmującej 19 gatunków. Jest dużym ptakiem. Rozpiętość skrzydeł dorosłego osobnika dochodzi do 2 m, a stojący ptak mierzy około 80 cm długości i waży 3-4 kg. Dziób może mieć nawet 20 cm długości. Samica jest nieco mniejsza od samca. Upierzenie obu płci jest jednakowe. 

Zamieszkuje tereny środkowej i wschodniej Europy, Półwysep Pirenejski, Półwysep Bałkański, a także północną Afrykę, Azję Mniejszą i Azję Środkową. Przystępuje do lęgów niemal w całej Europie. Omija Danię, Szwecję i Włochy, gdzie jest gatunkiem bardzo rzadkim. Gniazduje również w Azji Mniejszej i w północnej części Afryki. Na całym świecie występuje ok. 230 tys. par bociana. W Polsce największe zagęszczenie populacji bociana stwierdzono na obszarach północno-wschodnich i wschodnich. Najwięcej w Polsce – ponad 10 tys. par –zamieszkuje województwo warmińsko-mazurskie. W zachodniej Polsce bociany chętnie zasiedlają województwa: wielkopolskie (3115 par), kujawsko-pomorskie (2529 par) i lubuskie (924 par).

Nasze bociany zimują w południowej Afryce.

Przylot bocianów to wśród wielu gospodarzy jeden z najbardziej oczekiwanych momentów. Ptaki powracają z zimowisk na przełomie marca i kwietnia. Spędzają u nas około 5 miesięcy. Wybierają nizinne tereny, wilgotne z grupami drzew i niezbyt wysoką roślinnością, często w pobliżu osad ludzkich. Zasiedlają niemal cały kraj, osiągając bardzo różne zagęszczenia. Omijają jedynie tereny o wysokiej lesistości i obszary górskie. Najwięcej tych ptaków można spotkać w rozległych dolinach większych rzek: Noteci, Narwi i Bugu. Bociany zakładają swoje gniazda  na wysokich drzewach, słupach telegraficznych, kominach i dachach. Samiec bociana białego przylatuje do gniazdowiska nieco wcześniej. Zaczyna naprawiać i powiększać ubiegłoroczne gniazdo. Samica przylatuje zwykle kilka dni później. Bocianie gniazda mają kolisty kształt, zbudowane są z warstwowo ułożonych gałęzi, wyściełane są słomą, pękami traw, torfem, łajnem, a także różnymi odpadami produkowanymi przez człowieka (worki foliowe, szmaty czy papier). Budowane są zarówno przez samca jak i samicę.  Gniazda z roku na rok są rozbudowywane (są użytkowane przez wiele lat) i mogą osiągnąć pokaźne rozmiary. Ich średnica sięga nawet 2 m, wysokość do 2 m (znane jest nawet gniazdo, które ma 4 m wysokości!), a waga dochodzi do 500 kg (najcięższe gniazdo ważyło 2 tony).

Bocianie lęgi zaczynają się w kwietniu. Samica składa zazwyczaj od 2 do 5 jaj w dwudniowych odstępach, a pisklęta wykluwają się z reguły po 33 - 35 dniach wysiadywania. Dorosłe ptaki przynoszą pokarm w wolu. W ten sam sposób transportują wodę, którą wtryskują wprost to dziobów młodych, a w przypadku dużych upałów polewają nią swoje pisklęta. Biało opierzone młode pozostają w gnieździe ok. 60 dni, dopiero w ostatnim tygodniu odważając się jednak na pierwsze próby lotu. Pełną samodzielność uzyskują po 70 dniach. Dojrzałość płciową bociany osiągają dopiero w 4-5 roku życia. Młodociane odróżniają się od dojrzałych osobników czarnym dziobem, brązowoszarymi nogami oraz brązową tęczówką (tęczówka dorosłych ptaków jest szara).

Do odlotu szykują się zazwyczaj w połowie sierpnia - zbierają się wtedy w stada (tzw. sejmiki). Nasze boćki lecą przez cieśninę Bosfor, Turcję, Syrię, Izrael i dolinę Nilu, pokonując około 10 tys. km (średnio około 200 km na dobę). Trochę inaczej migrują bociany z zachodniej części Europy. Dorosłe osobniki przebywają w Afryce zaledwie około dwóch miesięcy, po czym rozpoczynają wędrówkę na lęgowiska. Młode ptaki  powracają z Afryki dopiero w trzecim roku życia i najczęściej 2 lata   tam koczują w stadach.

Bocian bardzo rzadko je żaby! 

Bociany nie są wybredne w wyborze pokarmu – korzystają z tego, co jest aktualnie najbardziej dostępne. Skład ich diety zmienia się w zależności od rejonu, pory roku oraz od panujących warunków atmosferycznych. Chętnie odżywiają się drobnymi bezkręgowcami (szczególnie lubią pasikoniki i chrząszcze, nie gardzą ślimakami, dżdżownicami i larwami owadów), rybami, płazami, małymi gadami oraz drobnymi gryzoniami. Czasem ich ofiarą stają się młode zające albo pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi. W latach obfitujących w myszy i nornice posilają się wyłącznie tymi gryzoniami, natomiast wbrew  znanym nam z dzieciństwa opowiadaniom o bocianach polujących na żaby - płazy te stanowią jedynie uzupełnienie diety. Polując chodzą po żerowisku i wypatrują swych ofiar (tzw. przeszukiwanie żerowisk). Potrafią również niczym czapla czatować nieruchomo, np. przy norach gryzoni. Chętnie żerują podczas prowadzonych prac polowych, sianokosów i żniw.

Bardzo ważna jest ochrona!

Żerowisk. Melioracja terenów bagiennych, intensyfikacja i chemizacja rolnictwa prowadzą zubożenia gatunkowego środowiska, a przez to do utraty bogatych w pokarm terenów i w konsekwencji spadku liczebności bocianów.

Miejsc lęgowych. Na skutek wymiany dachów na budynkach w krajobrazie rolniczym, bocian traci miejsca do zakładania gniazd. Pokrycie współczesnych dachów takim materiałem jak blacha, eternit, dachówka, często uniemożliwia założenie przez ptaki gniazda bez zainstalowania platformy. Gdy budynki gospodarskie były pokryte strzechą, bociany zakładały gniazda wokół tzw. „koziołków” stanowiących zwieńczenie dachu. Ten rodzaj pokrycia stwarzał doskonałe warunki do osiedlania się tych ptaków. Większość bocianów przenosi się na słupy energetyczne. Takie umiejscowienie gniazda ma jednak więcej wad niż zalet - wiele ptaków przypłaca je życiem. Szczególnie młode bociany podczas nauki latania wpadają na linie energetyczne i najczęściej giną na miejscu. Szacuje się, że aktualnie aż 60 % populacji bociana w Polsce gniazduje na słupach. W dolinie Noteci – w niektórych gminach w tej sposób gnieździ się nawet 75 % bocianów! Gniazda znajdujące się na drzewach pozarastają gałęziami, co uniemożliwia ich zasiedlenie.

Czy wiesz, że:

• Potężne, długie i szerokie skrzydła bociana umożliwiają mu lot bez większych strat energii wykorzystując wznoszące się ciepłe strumienie powietrza? Bocian zatem szybuje w ciepłych prądach powietrznych to raz wzlatując to opadając, by ponownie wzlecieć wraz z ciepłą masą powietrza. Wody Morza Śródziemnego nie oddadzą tyle ciepła co lądy afrykańskie i bałkańskie, dlatego bociany lecą nad lądami, mimo że podróż taką trasą trwa dłużej, ale za to wymaga od nich znacznie mniejszego wysiłku.

• Bociany posiadając 4 pisklęta muszą dostarczyć im ok. 3 kg pożywienia dziennie? W pierwszych dniach życia młode bociany odżywiane są głównie dżdżownicami, później bardziej urozmaiconym pokarmem. Dorosłe bociany muszą zatem sporo czasu poświęcać na polowania i często żerują nawet 10 godzin dziennie.

• Młode bociany uczą się pewnych zachowań od swoich rodziców? Jest to tzw. zjawisko wdrukowania, kiedy pisklęta w swym dorosłym życiu powielają zachowania rodziców takie jak: sposób porozumiewania się czy sposób budowania gniazda. Dlatego bocian, który wychował się w gnieździe na dachu swoje własne gniazdo również będzie próbował zbudować na dachu.

• Najstarszy zaobrączkowany bocian żyjący na wolności miał 33 lata? I jeszcze rok przed swoją śmiercią wyprowadził lęg. Odnotowano również starszego bociana, który dożył 35 lat, jednak ten żył w niewoli.

• Bocian nie potrafi śpiewać. Krtań dolna (narząd głosowy ptaków) jest u bociana uwsteczniona do tego stopnia, że nie wytwarza dźwięku. Bocian jedynie cicho świszczy wypuszczając powietrze przez tchawicę lub klekocze dziobem.

• Bocian zlatując do gniazda wita się określonym dla danej pary ceremoniałem? Ceremoniał ten składa się z gestów głową, szyją i skrzydłami oraz odpowiedniego klekotu i świstu. Rytuał ten służy rozpoznaniu się oraz wytłumieniu wzajemnej agresji skierowanej do ewentualnych intruzów.

• ​Bociany w okresie lęgów nie lubią swojego wzajemnego towarzystwa i bywają wobec siebie agresywne, jednak tuż przed odlotem i podczas żerowisk na afrykańskich lądach chętnie grupują się w liczne kolonie!

• Znaczącym problemem są pozostawiane na polach plastykowe sznurki do snopowiązałek. Sznurki te wykorzystywane są przez bociany przy budowie gniazd. To dla tego gatunku olbrzymie niebezpieczeństwo. Często wpijają się w skórę nóg (szczególnie młodych ptaków), ranią ją i uniemożliwiają dopływ krwi do kończyny. Powoduje to obrzęki, zakażenia i często kończy się poważnym okaleczeniem lub nawet śmiercią bocianów. Wielu okaleczonych w ten sposób ptaków nie udaje się uratować!

W Polsce liczono bociany w:

- 1974 r. populację oceniono na ponad 32 200 par,

-  1984 r. liczba ta wyniosła tylko 30 500,

- 1994/95 r. aż 40 900

 - 2004 r - 52 tys. par, czyli około 20 % światowej populacji

- 2007 r. oszacowano populację na 40 tys par

Najwięcej w Polsce – ponad 10 tys. par – zamieszkuje województwo warmińsko-mazurskie. W zachodniej Polsce bociany chętnie zasiedlają województwa: wielkopolskie (3115 par), kujawsko-pomorskie (2529 par) i lubuskie (924 par)

​Rejony o zagęszczeniach rekordowych:

 w gminie Dubienka nad Bugiem gnieździło się 77,1 pary/100km2,

w gminie Lelkowo koło Elbląga – 73,2 pary/100km2.

w dolinie Narewki gnieździ się 20-25 par. Ptaki nie wylatują poza ten teren i tam żerują. Obliczone zagęszczenie wynosi ponad 170 par/100km2 (jest to zarazem zagęszczenie ogólne jak i przeliczone na powierzchnię dostępną) i jest to niewątpliwie jedna z najwyższych wartości w skali Europy.

Wysokie zagęszczenie ptaki osiągają w miejscowościach nadnoteckich (na całym obszarze doliny gniazduje około 300 par). 

A kto jeszcze pamięta, że dzieci bocian przynosi? :)

- czyli wierzenia z boćkami związane

Przypisywanie bocianom przynoszenia dzieci jest niewątpliwie najbardziej rozpowszechnionym wierzeniem dotyczącym tego gatunku. Jest ono szeroko rozpowszechnione w całej Europie środkowej, a jego początki sięgają zapewne czasów przedchrześcijańskich. W średniowiecznym Dreźnie była studnia „Queckbrunnen”, co można tłumaczyć jako zdrój lub studnia zdrojowa, z której pita woda miała ponoć zapewniać powicie potomstwa. Jest znamienne, że na tej studni umieszczono statuetkę bociana. W Wielkopolsce panowało przekonanie, że bocian gdzieś z tajemniczego stawu przynosi nowo narodzone dziecko i wrzuca je do domu kominem. Stąd starsze dzieci, widząc na wiosnę pierwszego bociana, wołały: „Bocian, bocian, długi nos, przynieś dziecko dam ci grosz”. Te wierzenia o przynoszeniu przez bociany dzieci przetrwały do dziś i może tylko w bardziej żartobliwej postaci.

Jeżeli pierwszego ptaka spostrzeżemy w powietrzu, to w tym roku będzie się nam wiodło pod każdym względem; jeżeli będzie stał na gnieździe lub łące, wtedy i pomyślność gdzieś się zatrzyma i do nas nie dotrze. Analogicznie dotyczy to młodych ludzi, po zobaczeniu lecącego ptaka panna wyleci z domu w tym roku lub kawaler przyleci, jeżeli ptak stał to kandydat na męża nie przyjdzie. Wróżba na podstawie obserwacji bociana jest nadal powszechna, nawet wśród mieszczuchów.

Wielu gospodarzy wierzy, że tam, gdzie się gnieździ bocian, będzie się szczęśliwie działo. W innej wersji jest przekonanie, że bociany zakładają gniazda w gospodarstwach dobrych, uczciwych i porządnych ludzi. Dodatkowo ptaki te ponoć zakładały gniazda tylko w tych miejscach, gdzie nigdy nie biją pioruny, tak więc był to dowód bezpieczeństwa rodzinnej zagrody.  Nic zatem dziwnego, że wielu gospodarzy dokładało starań, aby na ich strzesze, na ich domu zagnieździł się ten symbol szczęścia. Oddaje to dobrze przysłowie „Szczęśliwy dom, gdzie boćki są”. Trochę się to dzisiaj zmieniło, ale pewne przekonania pozostają z nami długo.

Zarówno w Polsce jak i w wielu innych krajach Europy wierzono, że bocian powstał z człowieka. Gdy płazy i gady nadmiernie się rozmnożyły na świecie Bóg zebrał je do worka, zawołał człowieka, kazał mu worek zanieść nad morze i zawartość wsypać do wody. Człowiek jednak nie potrafił opanować ciekawości, worek rozwiązał, a wtedy płazy i gady rozpełzły się po ziemi, zaś Bóg za karę zamienił nieposłusznego wysłannika w bociana, aby świat sprzątał. Stąd zapewne powiedzenie: „Albom ja bocian, abym świat sprzątał”.

Wróżono też z zachowania bocianów pogodę. Jeżeli latały wysoko miało to zwiastować wczesną wiosnę lub ładną pogodę, jeżeli nisko późną wiosnę i słotną lub opady deszczu. Także gdy ptaki w czasie wychowywania młodych znosiły do gniazda perz, nawóz lub inny materiał na wyściółkę miało być zapowiedzią nadchodzących deszczów. Inne wróżby związane były z wyrzucaniem przez bociany jaj lub piskląt i w pierwszym przypadku wskazywało to na urodzajny, dobry rok, a w drugim przeciwnie.

W świecie arabskim nadal wierzy się, że Ci którzy za życia nie odbyli pielgrzymki do Mekki po śmierci pielgrzymują w ciałach bocianów. Stąd bociany zawsze cieszyły się przychylnością człowieka i objęte były ochroną.

Starożytni Grecy (jak podaje Pitagoras) wierzyli natomiast, że w bocianach przebywają dusze umarłych poetów.

Każdy z nas może obserwować bociany w gnieździe  za posrednictwem Internetu!

W ramach projektu „Blisko bocianów” można obserwować online bocianie gniazdo w wielkopolskich Przygodzicach (http://www.bociany.ec.pl), w D

olinie Baryczy, a także podyskutować na forum prowadzonym przez Evę Stets: http://www.bocianyzprzygodzic.pun.pl . Na forum są również udostępnione filmiki z klucia piskląt i ich pierwszych dni życia.

Pisklęta bociana w gnieździe: http://www.pomaski.pl/Galeria/Ptaki

Rysunki: portalwiedzy.onet.pl;  Bocian biały. Autor: Dzwonkowski Robert,

Bocian biały w locie; Wikipedia foto: Manfred Heyde